Qeverisja me Sheriat

Me gjithë revolucionet që kanë ndodhur këto kohë në Lindjen e Mesme* dhe diktatorët-marioneta të Perëndimit që janë rrëzuar si pasojë, del në pah çështja e islamopolitikës ndërsa parti politike me platform “islame” i premtojnë popullit kthim në ditët e tyre të lavdisë.

Kur kolonizimi mori fund dhe europianët mblodhën plaçkat e u kthyen në shtëpi, pasi nuk mund ta ruanin më praninë e tyre në koloni të ndryshme që i kishin ngritur për vete pas shpërbërjes së Perandorisë osmane, ata lanë pas shenjat e tyre. Sistemi i qeverisjes, kushtetutat dhe kodet ligjore funksionale në vendet e “pavarësuara” së fundmi ishin europiane në thelbin e tyre.

Për t’i shtuar turp plagës, njerëzit që u lanë në krye të vendeve nuk ishin të zgjedhurit e popullit. Ata ishin diktatorë-marioneta të vënë aty për të siguruar që interesat koloniale të vazhdonin të ndiqeshin edhe pas largimit të tyre fizik. Ky është një rregullim fantastik nga perspektiva e europianëve, të cilët në pamje të parë duket sikur e kishin braktisur projektin e tyre kolonial dhe u kishin dhënë pavarësinë kolonive të tyre. Në të vërtetë, ata kishin zgjedhur rrugën e një modeli kolonizues me pak të kushtueshëm. Tashmë, atyre nuk do t’u duhej të angazhonin burimet njerëzore dhe paratë e tyre për të sunduar kolonitë. Në vend të kësaj, ata vunë në përdorim vetë fuqinë punëtore dhe paratë e të kolonizuarve për të garantuar përmbushjen e interesave të tyre. Ndërkohë, të kolonizuarit festojnë përvjetorët e “pavarësisë” së tyre të mashtruar nga ideja se ata ia dolën të përzënë kolonizatorët nga vendet e tyre.

Pranvera Arabe dhe revolucionet e shumëfishta e kanë ndryshuar planin e lojës. Kapaku i tenxheres me ujë të zier shpërtheu. Njerëzit e përmbysën situatën më në fund. Ata kuptuan se ishin në gjendje të ndryshonin rrethanat e tyre dhe vunë në punë kurajon për të ngritur krye ndaj shtypësve. Ata që ia dolën mbanë dhe po ushtrojnë të drejtën e tyre për vetëvendosje, më në fund po zgjedhin vetë ata që duan t’i qeverisin. Në këto rrethana, islamopolitika ngre kokën e saj të shëmtuar para turmave.

Jo-kharixhij që mendojnë si kharixhij

Ajo që duhet kuptuar dhe për të cilën duhen marrë masat nga myslimanët është dallimi ndërmjet myslimanëve që kandidojnë për poste politike dhe Islamit si pikë referimi për qeverisjen e tyre. Përdorimi i sloganeve si “Islami është zgjidhja” dhe “ne do të qeverisin me ligjin e Zotit” janë deklarata sensacionale boshe për të rreshtuar popullsitë myslimane pas partive islamopolitike. Ata nuk kanë asnjë vlerë në hartimin e planeve sociale, ekonomike dhe të shëndetësisë për një vend. Për më tepër, supozimi se Islami konturon çdo aspekt të qeverisjes është supozimi që bënin kharixhinjtë. Për fat të keq, duket se edhe shumë myslimanë e kanë pranuar këtë supozim pa e kuptuar atë.

Versioni i hershëm i islamopolitikës është ai që shkaktoi shizmën e parë në bashkësinë mysliman. Tensione të ndryshme politike sollën vrasjen e kalifit të tretë Uthman ibn Affan dhe grupi periferik që u njoh me emrin kharixhijtë rroku armët kundër kalifit të katërt dhe kushëririt të Profeti Muhamed ﷺ, Imam ‘Alī ibn Ebī Ṭālib. Në gjykimin e tyre, Imam ‘Alīu kishte devijuar nga mësimet kuranore në mënyrën si e menaxhoi situatën. Në vend që të niste një luftë civile për t’u hakmarrë, ai mbajti një takim këshilimor ku u vendos të mos ndiqeshin vrasësit e Uthmanit me qëllim që të parandalohej shpërthimi i lufte të përgjithshme civile ndërmjet fiseve. Një grup prej atyre që donin shpagim e kundërshtuan udhëheqjen nga ‘Alīu nga zemërimi ndaj vendimit dhe morën armët kundër tij, duke pretenduar se ai kishte rënë qartësisht ndesh me urdhëresën kuranore “shpirt për shpirt”. Duhet theksuar këtu se ata që kundërshtuan Imam ‘Alīun ishin nga fisi i Uthmanit, që tregon se kjo kishte më shumë të bënte me zemërimin e tyre sesa me atë që shprehnin duke përdorur gjuhë fetare dhe justifikime kuranore.

Abdullah Ibn Abbasi, shoqërues i Profetit Muhamed ﷺ dhe një prej autoriteteve më të shquara intelektuale të kohës kërkoi të takohej me udhëheqësit e kharixhijve, që të diskutonte me ta. Një segment i debatit të tyre nxjerr në dritë natyrën miopike të mendësisë së tyre. Ibn Abbas i pyeti, “cila është arsyeja që kundërshtoni kushëririn e të Dërguarit të Zotit”? Ata u përgjigjën, “ai ka vendosur gjykimin e njerëzve në vend të gjykimit të Zotit dhe Zoti thotë në Kuran [Vërtet, gjykimi është vetëm i Zotit].” Ibn Abbasi i pyeti, “a është gjykimi i njerëzve për të ndalur gjakderdhjen më i rëndësishëm se gjykimi i njerëzve mbi vlerën e tregut të një lepuri”? Përgjigja ishte, “sigurisht, gjykimi i njerëzve që kanë si qëllim të ndalin gjakderdhjen është më i rëndësishëm se përcaktimi i çmimit të një lepuri”. Ibn Abbasi ua ktheu, “atëherë pse Zoti do të na urdhëronte në Kuran të kërkojnë gjykimin e njerëzve kur gjahu është bërë gjatë haxhit (kur nuk është e lejuar të bëhet gjueti)? Me qëllim që të kryejmë shpagimin, pasi ai akt, siç thotë Ai, duhet përcaktuar [sipas gjykimit të dy njerëzve të drejtë nga mesi juaj] [5:95]. Por, nga ana tjetër ju veproni sikur Ai s’do të kërkonte prej nesh që të diskutojmë dhe gjykojmë mbi një gjë shumë më të rëndësishme siç është jeta e njeriut? Në fund të debatit, shumica e kharixhijve u kthyen me Ibn Abbasin pasi ai i mundi me argumentat e tij.

Është e rëndësishme të vërejmë dy gjëra sa i përket kësaj ngjarjeje. Ibn Abbasi rrefeu përvojën e tij, ndërsa ai po mbërrinte në kampin kharixhij. Kampi gumëzhinte si një zgjua bletësh sepse të gjithë po lexonin Kuranin me zë të lartë. Pjesa më e madhe prej tyre e kishin memorizuar plotësisht Kuranin, por asnjë prej tyre nuk kishte të kuptuar të drejtë të tij. Së dyti, megjithëse Ibn Abbasi ktheu shumicën e tyre, një pakicë mbetën të palëkundur në pozicionet e tyre dhe Imam ‘Alīut, përfundimisht, iu desh t’i luftonte. Slogani i tyre ishte “Vërtet, gjykimi është vetëm i Zotit!” Sot, masat myslimane marshojnë pas sloganit me të njëjtin kuptim, “Populli kërkon zbatimin e gjykimit të Zotit!”.

Islami si Manual për një Fitra Mëkatare

Kur Imam ‘Alīu zbatoi gjykimin e njerëzve, ai nuk po devijonte nga mësimet Kuranore, siç pretendonin kharixhijtë. Siç e bëri të qartë Ibn Abbasi, veprimet e Imam ‘Alīut ishin në përputhje të përsosur me mësimet kuranore, që përfshijnë diskutimin dhe gjykimin e njerëzve si pjesë e veprimit të mbështetur në gjykimin e Zotit.

Myslimanët modernë duket se kanë një kuptim të shtrembëruar të Islamit dhe natyrës njerëzore. Kuptimi i shtrembëruar i Islamit vjen në formën e qasjes ndaj tij si një manual Ikea për motimin e një mobiljeje të lirë: të kesh një listë instruksionesh se si menaxhohet qeverisja dhe shoqëria dhe gjithë çfarë mbetet është ndjekja e hapave. Sa i përket natyrës njerëzore, duket se shumë myslimanëve u është mësuar një kuptim i krishterë i saj, që është se ajo është në thelb mëkatare dhe e keqe. Atyre u është mësuar se çdo gjë që prodhon njeriu për të udhëhequr vetë jetën e tij është automatikisht e papërputhshme me Islamin. Për këta myslimanë, Islami shihet si një sistem për t’u imponuar mbi njerëzit që të bjerë ndesh me natyrën e tyre.

Nëse Islami është vërtet feja e fitras (prirjes së ngulitur natyrore drejt asaj që është e mirë dhe drejt të Vërtetës), atëhere nuk duhet të jetë befasi të gjeni se shumë përfundime rreth qeverisjes të arritura nga njeriu janë në përputhje të përsosur me Islamin. Në fakt, shumë dijetarë myslimanë kanë dhënë deklarata të qarta që pohojnë këtë gjë. Myslimanë që nuk janë të aftë ta pranojnë këtë janë tipikisht ata që duan të përsërisin hollësitë e të shkuarës përtej çdo mundësie reale. Me këtë mendësi ata injorojnë atë që kanë thënë shkuarën dhe sot shumë dijetarë të mirënjohur myslimanë dhe e bëjnë Islamin një fe irrelevante, të paaftë për t’u përballur me modernitetin dhe realitetet e reja kontekstuale të botës së sotme.

Pika Islame e Referencës

Çdo sistem politik ka një referencë dhe një platformë mbi të cilën ngrihet. Kurani pohon se Zoti ka thënë, “Unë po vendos në tokë një mëkëmbës.” [2:30] Funksioni i qenieve njerëzore në tokë, nga një perspektivë islame, është të jenë përfaqësues të Zotit në këtë sferë të mbretërimit të Tij. Si përfaqësues, Kurani vlerëson se autoriteti përfundimtar për mënyrën se si duhen udhëhequr punët në mbretërinë e Tij i mbetet Atij. Kjo është pjesë e ndërgjegjes së myslimanit. Por, larg nga përcaktimi i të gjitha detajeve për çdo çështje qeverisjeje apo politike, trajtimi islam i këtyre temave është ofrimi i atyre që mund të quhen më shumë si udhëzime të politikave. Disa gjëra janë përcaktuar qartësisht, por pjesa më e madhe e tyre jo. Kushdo që pretendon të kundërtën ka graduar përfundimet relative të dijetarëve të lidhura me një kontekst në një shkallë transhendente absolute, që vetë dijetarët nuk ia kanë njohur vetes kurrë. Dijetarët myslimanë e kanë pranuar këtë përgjatë shekujve, por kjo duket se u mungon shumë myslimanëve modernë. Kjo është ekzaktësisht mënyra se si Islami ia arrinte të qëndronte dhe të kishte rol në çdo kohë dhe vend. Nëse çdo gjë do të kishte qenë e përvijuar në mënyrë precize, Islami nuk do të kishte qenë i përputhshëm me kaq shumë shoqëri dhe mënyra të ndryshme të menduari përgjatë 14 shekujve të kaluar.

Ndonëse Islami e lartëson statusin e intelektit njerëzor dhe u lë hapësirë njerëzve të diskutojnë dhe përcaktojnë rrugën më të mirë të veprimit në shumë kontekste, kjo nuk duhet marrë si e pakufishme. Qeniet njerëzore janë ustallarë të vetëmashtrimit. Paaftësia jonë për të patur dije gjithëpërfshirëse për rrethanat aktuale dhe pasojat e ardhshme të vendimeve të sotme na vendos automatikisht në një pozitë nevoje dhe pamjaftueshmërie. Pa një pikë referimi absolute, ne humbasim drejtimin.

Një dukuri interesante që është vrojtuar në shumë studime është paaftësia jonë për të ecur drejt pa një shenjë absolute për të na mbajtur në rrugën e duhur. Nëse do t’i lidhje sytë dikujt dhe t’i kërkoje të ecte në rrugë të drejtë, ai do të besonte se është duke bërë pikërisht këtë gjë. Megjithatë, ai do të ecë në një lakore që anon lehtë në të djathtë dhe do të përfundonte në një ecje në rrathë. Kjo lakore në të djathtë është kaq e butë sa edhe pa i lidhur sytë, njeriu do të mendojë se është duke ecur në një vijë të drejtë. Në fakt, kjo nuk është e vërtetë. Çuditërisht, ndërsa drejtojmë makinën, ku gjithë çfarë duhet të bëjmë është të mbajmë timonin drejt, prodhohen të njëjtat rezultate: do ta drejtojmë makinën në rrathë. Duket se qeniet njerëzore kanë nevojë për një pikë të jashtme referimi për të ruajtur drejtimin. Megjithatë, kjo dije rreth sjelljes njerëzore nuk nënkupton mohimin e plotë të intelektit njerëzor, që është edhe ajo që na dallon nga kafshët e tjera. Ajo që nënkuptohet është nevoja për një pikë referimi që është e jashtme me qëllim që të mund të ruajnë drejtimin. Kjo temë është demonstruar shkurtimisht nga Robert Krulwich në këtë video:

https://www.youtube.com/watch?time_continue=213&v=dYcvLw_jkkk

Nga diskuri politik në vendet myslimane post-revolucion, është e qartë se Islami përdoret si një dredhi për përfitime politike. Kjo është vëçanërisht e dukshme nga dikotomia e rreme që i ofrohet popullsisë mes Islamit dhe çfarëdo sistemi politik tjetër. Karl Marks kishte njëfarë të drejte kur vërente se, “feja është psherëtima e krijesave të shtypura, zemra e një botë pa zemër dhe shpirti i një rrethane të pashpirt. Është opiumi i popullit.” Siç e ka vërejtur Albert Memmi në librin e tij The Colonizer and the Colonized (Kolonizuesi dhe i Kolonizuari — shën.përkth.), gjëja e parë ku do të strehohet gjithmonë një popull i kolonizuar është feja, sepse ajo është forca unifikuese më efektive për ta dhe burim ngushëllimi në kohë shtypjeje.

Çfarë ofron feja për një popull të kolonizuar është një vend sigurie në një gjë më të madhe se forca kolonizuese që i ka pushtuar. Është një formë rezistence dhe rrugëdalje nga kondita e tyre. Fatkeqësisht, pjesa më e madhe e tyre nuk shkon tek feja në një mënyrë të arsyeshme. Është një ikje emocionale e ngjashme me strehimin e fëmijës së ngacmuar në prehrin e të atit. Kjo është e dukshme në diskurin bardhezi mbi këtë çështje që mohon të gjithë nuancat. Një qasje e tillë ndaj Islamit është e rrezikshme dhe e minon atë si fe. Në fund, emocionet do të shuhen dhe të gjitha partitë islamopolitike që marrin pushtetin duhet të përmbushin atë për të cilën u zgjodhën.

Në një moment mjekrat, tespitë dhe sloganet boshe do të kuptohen sa të zbrazëta ishin, nëse këto parti nuk kanë programe politike efektive. Duke hequr qafe partitë islamopolitike, shumë njerëz do të heqin qafe edhe Islamin bashkë me to. Kjo do të jetë pasojë e pashmangshme e insistimit të tyre kokëkrisur për të bërë fushatë si përfaqësues të Islamit dhe jo përfaqësues të vetes dhe propozimeve të tyre politike për ta çuar vendin përpara. Dështimi i partive islamopolitike do të jetë një version mysliman i përmbushjes se pohimit të famshëm të Niçes “Zoti vdiq. Zoti është i vdekur. Dhe ne e kemi vrarë atë.” Myslimanët duhet të jenë shumë të vetëdijshëm për këto çështje dhe të shmangin manipulimin emocional që përdorin ndaj tyre partitë islamopolitike. Ajo që u duhet myslimanëve sot nuk është ndarja ndërmjet fesë dhe politikës: myslimanët duhet të ndajnë fetarinë nga politika.

• Shkrimi është i datës 15.06.2013

Përktheu: Vehap Kola